پرچم ایران

نویسنده :میلاد صفدریان ; ساعت 13:47 روز دوشنبه بیست و دوم اسفند ۱۳۹۰

پرچم ایران در زمان هخامنشیان

پس از تازش تازیان(اعراب) بهایران، ایرانیان تا ۲۰۰ سال هیچ درفش یا پرچمی نداشتند و تنها دو نفر از قهرمانانملی ایران زمین، یعنی ابومسلم خراسانی و بابک خرمدین، دارای پرچم بودند. ابومسلمپرچمی یک سره سیاه رنگ داشت و بابک سرخ‌ رنگ، به همین روی بود که طرفداران این دورا سیاه‌جامگان و سرخ‌جامگان می‌خواندند. از آنجایی که تازیان تصویرپردازی ونگارگری را حرام می‌داند تا سال‌های مدید هیچ نقش و نگاری بر رویدرفش‌ها تصویر نمی‌شد.

نخستین تصویر بر روی پرچم ایران

در سال ۳۵۵ خورشیدی (۹۷۶ میلادی) که غزنویان، با شکستدادن سامانیان، زمام امور را در دست گرفتند، سلطان محمود غزنوی برای نخستین باردستور داد نقش یک ماه را بر روی پرچم خود که رنگ زمینه آن یک‌سره سیاه بود، زردوزیکنند. سپس در سال ۴۱۰ خورشیدی (۱۰۳۱ میلادی) سلطان مسعود غزنوی به انگیزه دلبستگیبه شکار شیر دستور داد نقش و نگار یک شیر جایگزین ماه شود و از آن پس هیچگاه تصویرشیر از روی پرچم ملی ایران برداشته نشد؛

افزوده شدن نقش خورشید بر پشت شیر

قدیمی ترین پرچم شیروخورشید دار شناخته شده به سال ۸۲۶ هجری قمری (حدود ۱۴۲۳ میلادی) همزمان با دورهٔ تیموریان بر می‌گردد. این پرچم در مینیاتوری از شاهنامه شمس الدین کاشانی (یک منظومه از جهانگشایی مغولان) به تصویر کشیده شده‌است. این مینیاتورکه حمله مغولان به حصار شهر نیشابور رانمایش میدهد سربازان مغول را نشان می‌دهد که پرچمی مزین به نشان شیر و خورشید در کنار پرچمی دیگر مزین به هلال ماه حمل می‌کنند.در زمان خوارزمشاهیان یا سلجوقیان سکه‌هایی زده شد که بر روی آننقش خورشید بر پشت شیرآمده بود؛ رسمی که به سرعت در مورد پرچمها نیز رعایت شد. درمورد علت استفاده از خورشید، دو دیدگاه وجود دارد: یکی اینکه چون شیر نمادیدلاوری و قدرت، نشانه ماه مرداد (اسد) هم بوده و خورشید در ماه مرداد در اوج بلندیو گرمای خود است، به این ترتیب همبستگی میان خانه شیر (برج اسد) با میانه تابستاننشان داده می‌شود. نظریه دیگر بر تأثیر آیین مهرپرستی و میتراییسم در ایران دلالت واز آن حکایت دارد که به دلیل تقدس خورشید در این آیین، ایرانیان کهن ترجیح دادندخورشید در روی سکه‌ها و پرچم بر پشت شیر قرار گیرد.

در میان شاهان سلسله صفویان که حدود ۲۳۰ سال بر ایران حاکم بودند،شاه اسماعیل اول بر روی پرچم خود نقش شیر و خورشید نداشت.شاه نیز چون خود زاده ماه فروردین(برج حمل) بود، دستور داد به جای شیر و خورشید تصویر گوسفند (نماد برج حمل) را هم بر روی پرچمها و هم بر سکه‌ها ترسیم کنند .

هر چند صفویان از علم‌ها و پرچمهای متفاوتی استفاده می‌نمودند، چنین می‌نماید که تا زمان شاه عباس کبیرپرچم شیر وخورشید پرچم اصلی صفوی می‌شود. در این زمان اروپاییانی که از ایران بازدید کرده‌اند پرچمهای ایران را سه گوش ، مزین به نقش‏های شیر وخورشید، ذوالفقار یا آیات قرآنی توصیف کرده‌اند. در این زمان این نشان تفسیری شیعی پیدا می‌کند. آنگونه که پیدا است صفویان شیر موجود در شیر و خورشید را مظهر امام علی، و خورشید را مظهر نور دین یا عظمت خداوندی که همان تغییر شکل یافته فر ایزدی است می‌دانستند.

پرچم نادر شاه: در درفش شاهی یا بیرق سلطنتی نادر شاه افشار از رنگ سبز دوران صفوی که در آن زمان نشان تشیع بوده‌است استفاده نمی‌شده‌است. نادر شاه از دو پرچم استاندارد استفاده می‌کرد. درفشی سه رنگ با رنگهای قرمز، آبی و سفید و دیگری درفشی چهار رنگ که دارای رنگهای قرمز، آبی، سفید و طلایی بود.

دوره قاجارها، پرچم چهارگوش

در دوران آقامحمد خان قاجار، سر سلسله قاجاریان، چند تغییر اساسی در شکل و رنگ پرچم داده شد. یکی این که شکل آن برای نخستین بار از سه گوش به چهارگوش تغییر یافت و دوم این که آقامحمدخان به دلیل دشمنی که با نادر داشت سه رنگ سبز و سفید و سرخ پرچم ایران را برداشت و تنها رنگ سرخ را روی پرچم گذارد. دایره سفید رنگ بزرگی در میان این پرچم بود که در آن تصویر شیر و خورشید به رسم معمول وجود داشت، با این تفاوت بارز که برای نخستین بار شمشیری در دست شیر قرار داده شده بود.

پرچم دوره آغا محمدخان قاجار

امیر کبیر و پرچم ایران

میرزا تقی خان امیرکبیر، بزرگ مرد تاریخ ایران، دلبستگی ویژه ای به نادرشاه داشت و به همین سبب بود که پیوسته به ناصرالدین شاه توصیه می کرد که زندگینامه نادر را بخواند. امیرکبیر همان رنگ های پرچم نادر را پذیرفت اما، دستور داد شکل پرچم مستطیل باشد (بر خلاف شکل سه گوش در زمان نادرشاه) و سراسر زمینه پرچم سفید، با یک نوار سبز به عرض تقریبی ده سانتی متر در گوشه بالایی و نواری سرخ رنگ به همان اندازه در قسمت پایین پرچم دوخته شود و نشان شیر و خورشید و شمشیر در میان پرچم قرار گیرد بدون آنکه تاجی بربالای خورشید گذاشته شود. بدین ترتیب پرچم ایران تقریبا به شکل و فرم پرچم امروزی ایران درآمد.

پرچم دوره پهلوی

در زمان رضاشاه پرچم قبلی حفظ شد با این تفاوت که که شیر چهره واقعی تری ترسیم می‌شد . در این زمان در بسیاری از موقعیتها نظیر استفاده‌های نظامی پرچم دارای تاج پهلوی نیز بوده‌است.مدتی از دوره محمدرضا شاه، ایران دارای سه پرچم رسمی بوده‌است. «پرچم ملی» که فقط دارای سه قسمت مساوی به رنگ سبز، سفید و سرخ بود. «پرچم دولتی» که تنها تفاوت آن با پرچم ملی در نقش شیر و خورشید آن بود و مخصوص ادارات و دستگاه‌های دولتی و روابط خارجی بود و در نهایت «پرچم سلطنتی» که به رنگ آبی آسمانی بوده و در گوشه سمت چپ آن تاج پهلوی نقش شده بود.

پرچم دوره رضاخان و پسرش (پهلوی)

پرچم بعد از انقلاب ۵۷

در اصل هجدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی) در مورد پرچم گفته شده‌است که پرچم جمهوری اسلامی از سه رنگ سبز، سفید و سرخ تشکیل می‌شود و نشان جمهوری اسلامی ایران (تشکیل شده با حرف الله) در وسط آن قرار دارد. یک نشان هم اکنون و بعد ازانقلاب 1357 نشانی که بیان‌گر «الله» و شعار «لا اله الا الله» و نمایشگر لاله که سمبل خون شهید است به رنگ قرمز در میان پرچم و روی رنگ سفید قرار گرفته‌است. همچنین ۲۲ «الله‌اکبر» به رنگ سفید و به نشانه پیروزی انقلاب در روز22بهمن، در حاشیه پایین رنگ سبز و حاشیه بالای رنگ قرمز با خط بنایی نوشته شده‌است که تعبیر رسمی این پرچم به تفصیل در اصل ۱۸ فصل دوم شرح داده شده‌است..طراح آرم پرچم اثر استاد حمید ندیمی استاد دانشکده معماری دانشگاه شهید بهشتی می‌باشد.

تفسیر رنگهای پرچم بدین صورت میباشد:

سبز – نشانه خرمی و دوستی

سپپد – صلح و دوستی (بر گرفته از نشانه زرتشتیان)

سرخ – نشان خون از دست رفتگان در راه ایران زمین (شهیدان)

دسته بندی :